Phòng Bảo tàng hiện đang quản lý 07 bảo tàng và 04 di tích nằm trong tuyến tham quan với số lượng hiện vật đang trưng bày là 2.789 hiện vật và 01 Kho bảo quản gần 7000 hiện vật với nhiều chất liệu khác nhau. Một yêu cầu cần thiết và cấp bách chính là đảm bảo sự an toàn cho lượng hiện vật trên. Bảo quản phòng ngừa chính là quá trình tìm mọi cách để ngăn hay giảm thiểu sự hủy hoại hiện vật và những ảnh hưởng mà hàng ngày đang tác động đến sự tồn tại của hiện vật. Vì vậy, từ năm 2024 Phòng Bảo tàng - Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hoá Hội An đã triển khai công tác bảo quản phòng ngừa định kỳ đối với các hiện vật và đạt được một số kết quả bước đầu.
1. Đối với hiện vật thuộc kho hiện vật: Kho bảo tàng hiện nay đang lưu giữ gần 5.000 hiện vật gốm Tàu đắm Cù Lao Chàm với nhiều loại hình như đĩa, ly, bình tỳ bà, hộp đựng các loại…gần 1.000 hiện vật chuyển từ kho các Bảo tàng chuyên đề, hiện vật tạm thời, hiện vật của các đợt khảo cổ. Với số lượng hiện vật lớn như vậy trong năm 2023 hệ thống Kho đã được đầu tư một số trang thiết bị, tủ kệ… để bố trí, sắp xếp, phân loại hiện vật theo chủ đề, loại hình một cách gọn gàng, hệ thống giúp cán bộ quản lý hiện vật thuận lợi trong công việc, phục vụ công tác nghiên cứu khoa học và trưng bày hiện vật. Phương tiện bảo quản có chất liệu, kích thước phù hợp với từng loại hiện vật như sử dụng hộp đựng hút ẩm chuyên dụng, hạt hút ẩm để bảo quản hiện vật kim loại đảm bảo độ ẩm theo yêu cầu, sử dụng bao bì phù hợp để chứa đựng hiện vật hiện vật giấy, hiện vật vải hạn chế tình trạng bụi bẩn, ẩm mốc… các loại tủ, bục làm bằng chất liệu an toàn, dễ quan sát, ít bám bụi, dễ vệ sinh. Kho hiện vật được trang bị hệ thống báo cháy tự động, máy hút ẩm công suất lớn, cửa sổ thông gió có rèm kéo để hạn chế ánh sáng trực tiếp từ bên ngoài chiếu vào kho.
Hệ thống Kho hiện vật được kiểm tra, vệ sinh định kỳ 2 lần/tháng. Mỗi lần thực hiện nghiệp vụ tại kho Tổ Kiểm kê - Bảo quản sẽ vệ sinh hệ thống tủ, kệ, kiểm tra vị trí hiện vật được bảo quản để đảm bảo không có sự xáo trộn. Đối với hiện vật Tổ có kế hoạch xử lý theo từng loại hình, chất liệu và đảm bảo hiện vật được vệ sinh theo đúng yêu cầu bảo quản phòng ngừa, hạn chế tối đa những tác động lên hiện vật. Hằng năm hệ thống kho được xử lý côn trùng, mối mọt định kỳ để giảm các tác động từ yếu tố bên ngoài.
Tuy nhiên, hiện nay diện tích kho vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu lưu giữ hiện vật, chưa được lắp đặt các thiết bị: máy điều hòa nhiệt độ, quạt thông gió, ẩm kế để khống chế nhiệt độ, độ ẩm. Cửa ra vào kho vẫn chưa được thiết kế kép kín để hạn chế bụi bẩn, côn trùng.
2. Đối với hiện vật đang trưng bày tại các điểm Bảo tàng, Di tích: Hiện vật trưng bày trên hệ thống Bảo tàng nhìn chung có tình trạng tương đối tốt, nhưng với các chất liệu như kim loại, giấy, vải do điều kiện trưng bày không đảm bảo trong thời gian kéo dài nên nhiều hiện vật có tình trạng xuống cấp và cần xử lý.
Tổ xây dựng kế hoạch, phân công thực hiện công tác bảo quản hiện vật định kỳ rõ ràng đối với từng điểm Bảo tàng, Di tích. Hàng tháng Tổ tham gia cùng với các điểm vào các ngày Bảo tàng vệ sinh để kiểm tra tình trạng hiện vật, xử lý các vấn đề liên quan đến hiện vật và có các đề xuất kịp thời với Lãnh đạo Phòng.
Trong năm 2024, Tổ đã thực hiện bảo quản định kỳ hơn 70 lần tại các Bảo tàng, 09 lần tại các Di tích, qua quá trình thực hiện Tổ nhận thấy hiện vật trưng bày ít được vệ sinh, bám bụi bẩn nhiều, hiện vật kim loại bị gỉ sét, oxy hóa ăn mòn, hiện vật giấy có tình trạng khô, giòn, hiện vật vải bị mục…Để xử lý tình trạng trên Tổ kiểm kê - bảo quản đã thực hiện nhiều biện pháp với từng loại chất liệu. Đối hiện vật kim loại có tình trạng gỉ sét: sử dụng các biện pháp cơ học như dùng các loại dao y tế, bàn chải sắt, giấy nhám chuyên dụng chà nhẹ để loại bỏ phần gỉ; sau đó dùng hóa chất pha loãng phù hợp với từng chất liệu để lau sạch những phần gỉ sét. Đối với chất liệu vải, giấy Tổ thay đổi vị trí trưng bày để hạn chế ánh sáng trực tiếp chiếu vào hiện vật. Đối với những hiện vật trưng bày có tình trạng hư hỏng nặng Tổ kiểm tra định kỳ và báo cáo để có phương án hợp đồng mời chuyên gia của các đơn vị chuyên môn tiến hành bảo quản chuyên sâu cho hiện vật. Nhìn chung trong quá trình thực hiện các phương pháp, dụng cụ, hóa chất sử dụng phần nào đáp ứng được yêu cầu đối với bảo quản phòng ngừa cho hiện vật, hạn chế quá trình xuống cấp và kéo dài tuổi thọ trong tương lai.
Ngoài những kết quả bước đầu đem lại hiệu quả gắn liền với sự ổn định của hiện vật và kịp thời phát hiện những thay đổi để sớm ngăn chặn những tác động tiêu cực đối với hiện vật. Trong thời gian đến Tổ Kiểm kê - Bảo quản ngoài công tác bảo quản phòng ngừa sẽ cố gắng tiếp cận với công tác bảo quản xử lý kỹ thuật. Bảo quản xử lý là việc sử dụng các chất liệu ngoài chất liệu hiện vật gốc, các dung môi, các dụng cụ,…tác động vào hiện vật nhằm mục đích làm ổn định những hư hỏng đã và đang xảy ra để kéo dài tuổi thọ cho hiện vật nhằm nâng cao chất lượng công việc, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác Bảo quản hiện vật trong hệ thống Bảo tàng tại Hội An.
