* Địa chỉ: Số 127 đường Phan Chu Trinh, phường Cẩm Phô
*Sự kiện lịch sử:
Sau khi tái chiếm Hội An, vào năm 1947, thực dân Pháp xây dựng nhà lao Thông Đăng với diện tích khoảng 5.000m2. Sở dĩ nhà lao có tên gọi này vì được xây dựng trên khuôn viên đất của gia đình ông Thông Đăng. Có thể nói, đây là một nhà lao lớn của tỉnh Quảng Nam lúc bấy giờ xét về cả quy mô xây dựng lẫn mức độ khốc liệt, dã man của chế độ cai trị, đàn áp tù nhân của thực dân Pháp. Số tù nhân (chủ yếu là tù chính trị) bị giam giữ ở đây phải sống trong cảnh đọa đày của “địa ngục trần gian”, vừa chịu cảnh gông xiềng kìm kẹp, bị đánh đập, khảo tra với đủ loại cực hình man rợ, vừa phải sống trong kham khổ, hằng ngày ăn gạo mốc, cá hôi, nước uống từng giọt, đau không thuốc chữa.
Trong vòng 7 năm, từ năm 1947 đến năm 1954, số người bị bắt tù đày ở đây ngày một tăng, có lúc lên đến hàng ngàn người, sống chen chúc trong một diện tích chật hẹp, sinh hoạt trong điều kiện vệ sinh vô cùng bẩn thỉu, các dịch bệnh hoành hành đe dọa đến mạng sống con người. Bên cạnh đó, địch còn đàn áp mạnh, kiểm soát gắt gao các phong trào đấu tranh trong nhà lao. Nhưng với tinh thần vượt qua hoàn cảnh khó khăn, thách thức, các tù nhân chính trị yêu nước đã bí mật vận động, liên lạc với các đảng viên Cộng sản thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản trong nhà lao nhằm tổ chức các phong trào đấu tranh như: Đưa yêu sách đòi cải thiện bữa ăn, đấu tranh yêu cầu quản lao không được đánh đập tù chính trị... Đồng thời Chi bộ nhà lao cũng móc nối, tìm đường dây liên lạc với bên ngoài để thường xuyên nắm tin tức, thực hiện ý kiến chỉ đạo của cấp trên để đưa các hoạt động trong nhà lao phù hợp với từng thời kỳ cách mạng ở bên ngoài. Đêm ngày 30/4/1954, quân và dân ta tiến đánh, giải thoát toàn bộ tù nhân bị giam cầm ở đây.
Trong thời gian đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, chính quyền tay sai tiếp tục sử dụng, nâng cấp nhà lao Thông Đăng thành một nhà lao hoàn chỉnh, kiên cố để làm nơi giam giữ những người yêu nước. Năm 1955, địch thực hiện chính sách “tố Cộng”, “diệt Cộng”. Tại nhà lao này, chúng tổ chức các lớp “huấn chính tố Cộng” điển hình trong toàn tỉnh Quảng Nam, thực chất đây là dùng những thủ đoạn man rợ nhằm tra tấn giết hại các chiến sĩ cách mạng. Chúng đã dùng mọi đòn tra tấn về tâm lý và thể xác, trong đó tàn bạo nhất là bắt tù nhân phải đứng nghiêm trước đèn, nhìn ảnh Ngô Đình Diệm để “sám hối” từ 7giờ tối đến 12 giờ đêm. Qua đó muốn thủ tiêu ý chí và thể xác của những người cách mạng. Hậu quả là đã có hàng trăm tù nhân hy sinh, trong đó có những tấm gương hy sinh anh dũng như đồng chí Trần Cảnh Trinh.
Do sức chứa của nhà lao không đủ để giam cầm tù nhân ngày một đông, địch cho xây dựng một nhà lao khác ở Xóm Mới và đưa tù nhân đến đó để giam giữ vào khoảng tháng 6/1960. Từ đó nhà lao này không còn được sử dụng.
